by Μανώλης Λαζαρίδης
- O δημοσιογράφος πρέπει να αναφέρει στο κοινό, ποια χρονική στιγμή έχει πραγματοποιηθεί η συνέντευξη και με ποιο μέσο, ώστε να είναι προφυλαγμένος σε περίπτωση διαφοροποιήσεων των αρχικών δηλώσεων του συνεντευξιαζόμενου (μέσω e-mail, "είπε σε μια συνομιλία Skype," κ.λπ. η συνέντευξη έγινε τηλεφωνικά).
- Ο κανόνας του off the record μεταφέρεται και στο online πεδίο. Αν δεν αναφερθεί από πλευράς συνεντευξιαζόμενου η απαγόρευση δημοσιοποίησης μιας πληροφορίας ο δημοσιογράφος έχει κάθε δικαίωμα να την εντάξει στο ρεπορτάζ του. Διάφοροι βασικοί κανόνες:
- On the record. Οι πληροφορίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν χωρίς επιφυλάξεις, αναφέροντας την πηγή με βάση το όνομα.
- Off the record. Οι πληροφορίες δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για δημοσίευση.
- Background. Οι πληροφορίες που μπορούν να δημοσιευθούν, αλλά μόνο υπό όρους που έχουν συμφωνηθεί με την πηγή. Σε γενικές γραμμές, οι πηγές θέτουν το ζήτημα της ανωνυμίας.
- Deep Background. Oι πληροφορίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν, αλλά χωρίς απόδοση. Η πηγή δεν θέλει να προσδιοριστούν με κανέναν τρόπο, ακόμη και υπό την προϋπόθεση της ανωνυμίας.
Αν μια πληροφορία ή δήλωση έχει δοθεί on the record υπάρχουν περιορισμοί ή εμπόδια σε ότι αφορά τη δημοσίευσή της. Μερικές φορές οι συνεντευξιαζόμενοι επιμένουν στο να εγκρίνουν το προδημοσίευμα. Ωστόσο κάτι τέτοιο μειώνει ουσιαστικά την αξία και αλλοιώνει το νόημα του περιεχομένου.
Οι δημοσιογράφοι περιστασιακά μπορεί να δεχτούν να διασταυρώσουν επανερχόμενοι στην πηγή την εγκυρότητα μιας δήλωσης, ή ενός μέρους της συνέντευξης αλλά αυτό πρέπει να είναι πρωτοβουλία του δημοσιογράφου και όχι προϋπόθεση για τη δημοσιοποίηση της συνέντευξης.
Υπάρχουν περιπτώσεις που απαιτούνται οι ερωτήσεις εκ των προτέρων, ή να μην θέσει ο δημοσιογράφος ερωτήσεις για συγκεκριμένα θέματα, ωστόσο, οι συντάκτες δεν πρέπει να δώσουν την ευκαιρία για έλεγχο στον εκάστοτε συνεντευξιαζόμενο.
Εάν κάποια δήλωση ή σχόλιο του συνεντευξιαζόμενου κατά τη διάρκεια μιας συνηθισμένης φαινομενικά ανταλλαγής πληροφοριών είναι η δήλωση-κλειδί την οποία προσπαθεί να αλιεύσει ο δημοσιογράφος, ο ερωτώμενος μπορεί να αισθανθεί ότι εξαπατήθηκε. Ένας τρόπος για να αποφευχθεί είναι να ενημερωθεί η πηγή πριν από τη δημοσίευση ώστε να γνωρίζει ότι η δήλωση θα χρησιμοποιηθεί, χωρίς να υπάρχουν περιθώρια άρνησης από πλευράς της.
Οι δημοσιογράφοι θα πρέπει να αναφερθούν με σαφήνεια στα ευαίσθητα στοιχεία της συνέντευξης -ιδιαίτερα σε περιπτώσεις νέων, τραυματισμένων ατόμων ή όσους δεν είναι εξοικειωμένοι με την διαδικασία της συνέντευξης- διότι τα σχόλια και το πρόσωπό τους θα βρίσκονται για πάντα στο διαδίκτυο.
Συνεντευξιαζόμενοι οι οποίοι έχουν τραυματικές εμπειρίες χρήζουν ειδικής μεταχείρισης, και πρέπει να επιδεικνύεται η ανάλογη ευαισθησία και διακριτικότητα και όχι κανιβαλισμός στο όνομα της είδησης.
Ανάλογα με την περίσταση και την ηθική των συνεντευξιαζόμενων μπορεί να υπάρξει η απαίτηση από τους δημοσιογράφους να αφιερώσουν σημαντικό χρόνο για τη διεξαγωγή των συνεντεύξεων και να επιδείξουν υπομονή και ευγένεια.
Ως νομικό ζήτημα, η υπόσχεση της ανωνυμίας είναι μια σύμβαση, ένα συμβόλαιο που θα πρέπει να τηρηθεί ακόμη και εάν ο συνεντευξιαζόμενος πεθάνει. Μπορεί ο δημοσιογράφος να εξακολουθεί να έχει την υποχρέωση να τηρήσει τη σύμβαση. Σε μια τέτοια περίπτωση, μπορεί να είναι συνετό να ζητήσει την άδεια των συγγενών του αποθανόντος για να χρησιμοποιήσει το υλικό.
Στον κόσμο του διαδικτύου η έκθεση προσώπων, ονομάτων και πηγών, ελλοχεύει σημαντικούς κινδύνους όχι μόνο ως προς τον συνεντευξιαζόμενο αλλά και ως προς τον ίδιο τον δημοσιογράφο.
Η αναπαραγωγή και διάχυση της πληροφορίας είναι μεγαλύτερη, γρηγορότερη και με συνέπειες μεγαλύτερες από όσο μπορεί να διαχειριστεί ο δημοσιογράφος.
Για αυτό εκτός από το κομμάτι της διαδικασίας και των εκάστοτε περιορισμών ή διευκολύνσεων που αναφέρθηκαν, θα πρέπει ο δημοσιογράφος να σκεφτεί και πώς θα διαφυλάξει την εργασία του σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο βαθμό.
Πηγή :ened.gr