Kάθε χρόνο 1,25
εκατομμύρια άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους σε αυτοκινητιστικά δυστυχήματα. Εάν
συμπεριλάβουμε τραυματισμούς και αναπηρίες που συνδέονται με αυτά, ο αριθμός
αυτός ανεβαίνει στα 50 εκατομμύρια, ή όσος είναι και ο πληθυσμός της Ισπανίας.
Σε διάστημα 10 χρόνων θα έχουμε περίπου 200-500 εκατομμύρια θανάτους, αναπηρίες
ή τραυματισμούς από αυτοκίνητα. Βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως τα αυτοκίνητα
σκοτώνουν ανθρώπους όχι μόνο άμεσα, αλλά και έμμεσα. Ένα πέμπτο των εκπομπών
διοξειδίου του άνθρακα στην Ευρώπη έρχεται από Ι.Χ, ενώ η επίδραση στο
περιβάλλον είναι ακόμη χειρότερη. Στο Ηνωμένο Βασίλειο 30 πόλεις υπερβαίνουν το
όριο των 150 AQI, πάνω από το οποίο θεωρείται ότι βλάπτει την υγεία, ενώ άλλες
17 είναι πολύ κοντά στο όριο. Έτσι, ένας στους δεκαεννιά θανάτους στην χώρα
θεωρείται ότι προκαλείται από τη ρύπανση. Στην Βαρκελώνη, 3.500 άτομα κάθε
χρόνο χάνουν την ζωή τους λόγω την κακής ποιότητας του αέρα.
Πολλοί
προτείνουν να χρησιμοποιούμε ηλεκτρικά αυτοκίνητα, που δεν εκπέμπουν διοξείδιο
του άνθρακα και είναι (στατιστικά) πιο ασφαλή από τα βενζινοκίνητα. Αλλά αυτό
δεν μπορεί να λύσει όλα προβλήματα που προκαλούν τα αυτοκίνητα στις πόλεις. Για
παράδειγμα, ο χώρος. Ορίστε ένας τυχαίος δρόμος του Κιλκίς. Με κόκκινο φαίνεται
ο χώρος που καταλαμβάνουν τα αυτοκίνητα, ενώ με πράσινο ο χώρος που
καταλαμβάνουν οι πεζοί.
Τώρα ας φανταστούμε πως
στην θέση κάθε αυτοκινήτου στεκόταν ένας πεζός.Όλος ο κόκκινος
χώρος καταλαμβάνεται μόνο για αυτά τα 5 άτομα εκ των οποίων μόνο το ένα είναι
εν κινήσει. Πολλοί θα διαμαρτυρηθούν ισχυριζόμενοι πως τα αυτοκίνητα μεταφέρουν
παραπάνω από ένα άτομο. Όμως, σύμφωνα με έρευνα του πανεπιστημίου του Μίσιγκαν
που διεξήχθη το 2018, ένα αυτοκίνητο μεταφέρει κατά μέσο όρο 1,5 άτομα ανά
ταξίδι.
Ας φανταστούμε πως
σε μια πόλη απαγορεύεται η κυκλοφορία αυτοκινήτων, μια πολύ ριζοσπαστική
κίνηση. Ας δούμε μερικές από τις ενστάσεις των κατοίκων της:
-”Η απαγόρευση των
αυτοκινήτων δεν θα ήταν δημοφιλής, θα έκανε τους κατοίκους δυστυχισμένους”
Ορίστε δύο φωτογραφίες της Times Square στην Νέα
Υόρκη. Η μια είναι από το 2006, ενώ η άλλη από το 2019, μετά την πεζοδρόμηση
της. Παρατηρήστε όλους τους “δυστυχισμένους” πολίτες μετά την απαγόρευση των
αυτοκινήτων
Ορίστε και άλλα δύο παραδείγματα, το ένα στο
Άαρχους της Δανίας και το άλλο στο Ντίσελντορφ της Γερμανίας. Ποιά εκδοχή του δρόμου είναι πιο “ευχάριστη”;
Σε πολλά μέρη σε
όλο τον κόσμο η κυκλοφορία αυτοκινήτων έχει απαγορευτεί ή περιοριστεί. Οι
αντιδράσεις από την τοπική κοινότητα είναι ελάχιστες. Η πεζοδρόμηση οδών θα
έκανε τους κατοίκους πιο ευτυχισμένους και θα προωθούσε την κοινωνική
αλληλεπίδραση.
-”Εάν
περιορίσουμε τα μέρη που επιτρέπεται η πρόσβαση στα αυτοκίνητα, τότε θα
δημιουργηθεί μεγαλύτερο πρόβλημα στους δρόμους που θα επιτρέπεται η κυκλοφορία
των αυτοκινήτων.”
Αντιθέτως, έρευνες
υποδεικνύουν πως όσα περισσότερους δρόμους φτιάχνουμε για τα αυτοκίνητα, τόσο
πιο συνωστισμένοι γίνονται. Κάθε φορά που το Λος Άντζελες προσθέτει μια ακόμη
λωρίδα στους αυτοκινητοδρόμους του, ο χρόνος μετακίνησης ανα μήκους του αυξάνεται
κατά περίπου ένα λεπτό. Εάν μειώσουμε τα μέρη τα οποία είναι προσβάσιμα στα
αυτοκίνητα λιγότεροι άνθρωποι θα τα χρησιμοποιούν για μετακίνηση, με
αποτέλεσμα λιγότερα κυκλοφοριακά
προβλήματα.
-”Πώς θα
μετακινηθούν οι πολίτες χωρίς αυτοκίνητα;”
Ας παραλείψουμε τα μετρό, τα λεωφορεία και τα τραμ, γιατί μια μικρή
πόλη σαν την δική μας δεν θα μπορούσε να τα φιλοξενήσει. Το περπάτημα είναι μια
εναλλακτική. Το Κιλκίς είναι τόσο πυκνοκατοικημένο που η Πλατεία Ειρήνης (όχι
μόνο εμπορικό αλλά και γεωγραφικό κέντρο) απέχει το πολύ 25 λεπτά με τα πόδια
από κάθε άκρο της πόλης. Άλλη εναλλακτική είναι το ποδήλατο. Το ποδήλατο είναι
όχι μόνο πιο οικονομικό αλλά και ιδανικό μέσο άσκησης, και για πολλούς, μέσο
διασκέδασης. Το μέσο άτομο μπορεί να διανύσει 1 χιλιόμετρο με το ποδήλατο σε
2,5 λεπτά ή σε 1,5, αν είναι σε καλή φυσική κατάσταση. Η διαδρομή από το
νοσοκομείο της πόλης μας στο δημαρχείο με ποδήλατο είναι περίπου 1 λεπτό
γρηγορότερη σε σχέση με το αυτοκίνητο.
-”Τα
μέσα μαζικής μεταφοράς δεν είναι εξίσου καλά όσο το αυτοκίνητο”
Υπάρχουν πολλοί
λόγοι για τους οποίους κάποιος θα προτιμούσε το αυτοκίνητο για την μετακίνηση
του σε αντίθεση με το λεωφορείο ή το μετρό. Το αυτοκίνητο είναι πιο γρήγορο από
το λεωφορείο, το οποίο κάποιος πρέπει να περιμένει στην στάση. Γιατί να πάρει
κάποιος ένα λεωφορείο το οποίο ακολουθεί τη δική του διαδρομή και σταματάει
συχνά ενώ μπορεί να φτάσει στον προορισμό του απευθείας με το αυτοκίνητο;
Καταρχήν, με συχνότερη χρήση των ΜΜΜ, θα υπάρχουν περαιτέρω δρομολόγια και
διαδρομές για την κάλυψη της αυξανόμενης ζήτησης. Δεύτερον, αν όλοι
χρησιμοποιούν το λεωφορείο για την μετακίνηση τους, οι δρόμοι θα είναι
ελεύθεροι, δεν θα υπάρχει κίνηση και τα λεωφορεία θα γίνουν πιο γρήγορα. Στο Μανχάταν, στους δρόμους που επιτράπηκε η
χρήση μόνο στα λεωφορεία, οι οδηγοί των λεωφορείων αναγκάστηκαν να ελαττώσουν
ταχύτητα για να μην φτάσουν νωρίτερα στον προορισμό τους και προκαλέσουν
σύγχυση. Ένας άλλος λόγος είναι το κόστος. Το να αγοράζει κανείς ένα εισιτήριο
λεωφορείου δύο φορές την μέρα κάθε μέρα φαίνεται να κοστίζει πολύ. Παρατάυτα,
σε γενικό πλαίσιο, το αυτοκίνητο είναι πιο ακριβό. Το μηνιαίο κόστος χρήσης
ενός αυτοκινήτου στην Ελλάδα ανέρχεται στα στα 195 ευρώ, λόγω της βενζίνης, των
επισκευών και του ασφαλιστικού κόστους. Εάν το αυτοκίνητο αγοράστηκε με δόσεις,
το κόστος μπορεί να φτάσει τα 470 ευρώ. Όλα αυτά χωρίς να συμπεριλάβουμε το
πάρκινγκ επί πληρωμή. Τώρα ας το συγκρίνουμε με τα ΜΜΜ. Στο Λονδίνο, την πόλη
με τα ακριβότερα εισιτήρια δημόσιων συγκοινωνιών στην Ευρώπη, το μηνιαίο κόστος
ανέρχεται στις 150 λίρες (180 ευρώ) Τέλος, εάν κάποιος οδηγεί υπό την επήρεια
μέθης, ρισκάρει να εμπλακεί σε τροχαίο ατύχημα, ενώ εάν κάποιος χρησιμοποιήσει
το λεωφορείο υπό την επήρεια μέθης, το μεγαλύτερο ρίσκο που έχει είναι να χάσει
την στάση του.
-”Η απαγόρευση των
αυτοκινήτων θα πλήξει την οικονομία”
Για αρχή, οι 1,25
εκατομμύρια άνθρωποι που χάνουν την ζωή τους σε αυτοκινητιστικά δυστυχήματα δεν
συγκρίνονται με το οικονομικό κόστος. Εκτός αυτού: Όταν η Βαρκελώνη απαγόρευσε
τα αυτοκίνητα σε ορισμένους δρόμους το 2013, επιχειρήσεις που βρίσκονταν στους
δρόμους αυτούς ανακοίνωσαν κέρδη της τάξης του 10 με 30 τοις εκατό. Οι
περαστικοί, καθώς ήταν πεζοί, προχωρούσαν πιο αργά, απολάμβαναν τον χρόνο τους
έξω, επισκέπτονταν περισσότερα καταστήματα και αγόραζαν περισσότερα προϊόντα.
Οι ανοικτοί χώροι επίσης προωθούν τη λειτουργία επιχειρήσεων χωρίς σταθερή
βάση, όπως καντίνες, πλανόδιους πωλητές, καλλιτέχνες κ.α.. Εκτός αυτού, θα
δημιουργηθούν θέσεις εργασίας για την κατασκευή πεζόδρομων αλλά και για την
συντήρηση και καθαριότητά τους.
Σαφώς, τα
πλεονεκτήματα υπερτερούν των μειονεκτημάτων όσον αφορά την απαγόρευση των
αυτοκινήτων από τις πόλεις μας. Αλλά πως θα μπορούσαμε να το καταφέρουμε; Πως
θα πείσουμε έναν εξαρτημένο από το αυτοκίνητο λαό όπως τους Έλληνες να
χρησιμοποιήσουν άλλα μέσα μεταφοράς; Θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε τα
παραδείγματα άλλων χωρών. Σε ορισμένα μέρη στην Πορτογαλία το όριο ταχύτητας
στις πόλεις είναι 30 χιλιόμετρα την ώρα, ενώ τα τέλη κυκλοφορίας είναι
ψηλότερα. Στην Φινλανδία σύμφωνα με τον Κ.Ο.Κ οι ποδηλάτες έχουν πάντα
προτεραιότητα στις διασταυρώσεις, στο Ταλίν της Εσθονίας οι δημόσιες
συγκοινωνίες είναι δωρεάν για όλους, στην Ολλανδία μάλιστα, το εκπαιδευτικό
πρόγραμμα έκανε τόσο καλή δουλειά, που κατάφερε να χαράξει μια εθνική πεποίθηση
πως η ποδηλασία είναι πατριωτική (ρωτήστε τους Ολλανδούς).
Όσον αφορά τις
μετακινήσεις εκτός πόλης, η μετακίνηση με τρένο είναι πιο φιλική προς το
περιβάλλον, πιο οικονομική, ενίοτε γρηγορότερη, και δίνει και περισσότερο χώρο
στους επιβάτες, οι οποίοι έχουν την δυνατότητα να δουλέψουν, να διαβάσουν, να
κάνουν τηλεδιασκέψεις, ακόμη και να παίξουν βιντεοπαιχνίδια. Δεν υπάρχουν
μποτιλιαρίσματα και η μετακίνηση είναι σχεδόν αθόρυβη.
Συνοψίζοντας, αν
μετατοπίσουμε το αστικό μας ψυχισμό μακριά από έναν πολιτισμό που κινείται γύρω
από τα αυτοκίνητα προς τους πεζούς και τα μέσα μαζικής μεταφοράς, οι πόλεις θα
γίνουν ευχάριστα μέρη για διαμονή, σε αντίθεση με τις άψυχες μάζες ασφάλτου που
είναι σήμερα. Η άρση των εμποδίων στην
οικονομική ανάπτυξη, τους κοινωνικούς χώρους, την ταξική κινητικότητα και την
καλή υγεία δεν μπορεί ποτέ να είναι κακό. Φυσικά, ο περιορισμός των αυτοκινήτων
από τις πόλεις δεν θα τις μετατρέψει σε ουτοπίες από τη μια μέρα στην άλλη,
αλλά είναι μια καλή αρχή
